مدل سازی ریاضی آبخوان دشت دهلران جهت استفاده هماهنگ از آب سطحی و زیرزمینی

دشت دهلران در استان ایلام واقع است، مساحت کل این محدوده در حدود km2 2729 می باشد که از این مقدار km2 2180 مربوط به ارتفاعات و km2 549 مربوط به دشت می باشد. رودخانه میمه یکی از رودخانه های مهم این منطقه می باشد که از سمت شمال غربی به جنوب شرقی دشت جریان دارد. رودخانه فصلی شکراب در محدوده مورد مطالعه به این رودخانه می پیوندد. شهر مرکزی و بزرگترین شهر واقع در این منطقه شهر دهلران می باشد. از نظر زمین شناسی منطقه مورد مطالعه جزء واحد ساختاری زاگرس چین خورده محسوب می شود. روند عمومی این منطقه تقریبا شمال غربی_جنوب شرقی است و در آن رسوبات پالئوزوئیک، مزوزوئیک و ترسیر به طور هم شیب روی هم قرار دارند. این رسوبات پوشش های حاشیه قاره ای پلاتفرم عربستان را تشکیل داده اند که در پلیوسن تغییر شکل داده و چین خورده اند. متوسط ریزش های جوی در یک دوره مشترک 48 ساله (38-1337 الی 85-1384) معادل 243/6 میلیمتر، متوسط دمای سالانه 26/1 درجه سانتیگراد و متوسط رطوبت نسبی سالانه حدود 38 درصد می باشد که بنابه تقسیم بندی ها دارای اقلیم خشک می باشد. با توجه به هیدروگراف رسم شده، تراز سطح آب زیرزمینی در سال آبی 90-89، 0/47 متر افت داشته است بنابراین، میزان تغییرات حجم مخزن در سال آبی 90-89، 12/88- میلیون متر مکعب برآورد شده است. به منظور شناخت دقیق تر آبخوان از نظر هیدروژئولوژیکی و بهره برداری بهینه از منابع آب سطحی و زیرزمینی، مدل ریاضی آبخوان دشت دهلران با استفاده از نرم افزار gms9.1 تهیه شده است. در ابتدا تمام اطلاعات مورد نیاز شامل اطلاعات هواشناسی، هیدرولوژی، هیدروژئولوژی، ژئوفیزیک و سایر اطلاعات صحرایی گردآوری شده و سپس با استفاده از آنها مدل مفهومی اولیه دشت تهیه شد. در این مرحله با استفاده از نرم افزار gis، اطلاعاتی در خصوص ضخامت آبرفت، شرایط مرزی، اطلاعات بیلان و ... تهیه گردید و به کامپیوتر و مدل ریاضی آبخوان دشت دهلران وارد شد. این مدل برای سال آبی 90-89 با اعمال 4 پریود و 12 گام زمانی اجرا شد. هنگامی که مدل برای اولین بار اجرا شد نتایج حاصل از بار محاسباتی با بار مشاهداتی در محدوده قابل قبولی قرار نداشت، از اینرو کالیبراسیون مدل برای شرایط ماندگار و غیرماندگار به دو صورت دستی و خودکار(با استفاده از pest) انجام شد. سپس آنالیز حساسیت مدل انجام شد که نشان داد مقادیر هدایت هیدرولیکی و ضریب ذخیره آبخوان از قطعیت لازم برخوردار هستند و می توان به مقادیر پیش بینی شده آنها اطمینان کرد. مدل تهیه شده برای سال آبی 91-90 مورد صحت سنجی قرار گرفت و نتایج حاصل از صحت سنجی نیز قابل قبول و رضایت بخش بود و نشان داد که مدل می تواند شرایط طبیعی آبخوان را شیبه سازی کند. درنهایت سناریوی استفاده هماهنگ از آب سطحی و زیرزمینی بر روی مدل اعمال شد که نشان داد روش مناسبی برای بهره برداری بهینه از منابع آب سطحی و زیرزمینی دشت می باشد.